W Olsztynie żyje ponad 2 tysiące sybiraków. Wielu z nich powróciło do Polski z zesłania dopiero po roku 1956. Do późnych lat 90 – tych ubiegłego wieku organizowanie jakichkolwiek struktur związków upamiętniających tamte wydarzenia było praktycznie niemożliwe. Dopiero zmiany ustrojowe pozwoliły na jawne ukazanie tragicznych historii. Związek Sybiraków w Olsztynie powstał 31 marca 1989 r. jako jedna z pierwszych grup w początkowym okresie tworzącego się ogólnokrajowego stowarzyszenia.

Tego typu związki zawsze pragną jakiego zewnętrznego symbolu manifestującego swą działalność. Związek Sybiraków w Olsztynie dokonał tego 16.09.2002 r. kiedy to wmurowano kamień węgielny pod budowę Pomnika Sybiraków. Projektantem pomnika jest prof. Mariusz Kulpa i dzięki staraniom a także finansowemu wsparciu wielu organizacji oraz osób prywatnych uroczystego odsłonięcia dokonano 17.09.2004 r. czyli w 65 rocznicę napaści Związku Radzieckiego na Polskę.

Motywem dominującym tego miejsca jest „Kwiat pamięci” z wyciętymi krzyżami w kielichu umieszczonym na wysokiej łodydze. Taki obraz w symbolice chrześcijańskiej oznacza dobroczynność i miłosierdzie. Dalszym planem pomnika jest stylizowany kurhan i ziemianka. Obok posadzono również Dąb Pamięci poświęcony por. Julianowi Pieńczykowskiemu zamordowanemu przez NKWD w Charkowie. Pamiątkowe drzewko posadzili członkowie rodziny zamordowanego oficera.

W każdą rocznicę upamiętniającą masowe wywózki mieszkańców Kresów II Rzeczypospolitej do syberyjskich łagrów miejsce to staje się hołdem żywych czczących tych, którym nie dane było dożyć tych czasów. Cały ten symboliczny zespół znajduje się na trawiastym placu przy Alei Sybiraków tuż w pobliżu kościoła św. Józefa.

Ta ulica to też w pewnym sensie świadek zmian dziejowych; w czasach Prus Wschodnich nazywała się Hohenzollern-Damm, później Hermann-Göring-Straße a po wojnie na cześć radzieckiego bohatera nosiła miano Jurija Gagarina. Do obecnej nazwy czyli Alei Sybiraków dobitnie pasuje motto Adama Mickiewicza umieszczone na tablicy pomnika: „Jeśli my o nich zapomnimy to niech Bóg o nas zapomni”.