Dojście do władzy kanclerza Wilhelma Bismarcka oraz zjednoczenie Niemiec spowodowało nasilenie działań germanizacyjnych na społeczeństwie polskim. Rozbudowywano sieć placówek szkolnych, która miała przygotować nowe pokolenia Polaków do asymilacji z Niemcami. Plany zaborcy nie powiodły się i Polacy w Wielkopolsce zachowali swoją tożsamość oraz wywalczyli niepodległość dla regionu.

W Wągrowcu mieszkańcom udało się w czasie zaboru pruskiego uzyskać zgodę na założenie katolickiej szkoły średniej. Władze miasta zgodę tę uzyskały w 1869 r. W jej wyniku utworzono męskie Królewskie Gimnazjum, które początkowo funkcjonowało w budynkach dawnego klasztoru cystersów. Jednocześnie podjęto decyzję o budowie nowego obiektu dydaktycznego.

Na miejsce inwestycji wybrano teren pomiędzy kościołem parafialnym i dawnym klasztorem. Nową szkołę wzniesiono w latach 1875-1877. Budowla powstała z nietynkowanej, ceramicznej cegły w stylu nawołującym detalami do architektury romańskiej. Obok szkoły zbudowano połączoną z nią krużgankami salę gimnastyczną.

Wągrowieckie Gimnazjum odegrało rolę w Powstaniu Wielkopolskim. Tutaj powstańcy rozbroili oddział pruskiego Grenzschutzu. Dwunastu wychowanków szkoły poległo w czasie I wojny światowej, w Powstaniu Wielkopolskim oraz wojnie polsko-bolszewickiej. Ich pamięci poświęcona jest pamiątkowa tablica w holu szkoły. Drugą, na 100-lecie szkoły w 1972 r. uczczono nauczycieli i uczniów poległych i pomordowanych podczas ostatniej wojny.

Tradycje męskiego Królewskiego Gimnazjum kontynuuje dziś I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Wielkopolskich mieszczące się w XIX-wiecznym budynku przy ulicy Klasztornej.