We wschodniej części miasta na niewielkim Wzgórzu św. Wojciecha stoją obok siebie dwa romańskie kościoły - jedyny taki zespół w Polsce. Według tradycji usytuowano je na miejscu przedchrześcijańskiego kultu, z którego pozostała grupa głazów narzutowych o regularnych kształtach.

Niewielki kościółek św. Prokopa, wzniesiony w XII w., jest jedynym obiektem w Polsce o takiej bryle i rozplanowaniu. Nawa na planie koła połączona jest z kwadratowym prezbiterium z jednej i okrągłą wieżą z drugiej strony.  Przestrzeń nawy powiększona jest od północy o dwie absydy. Nakrywa ją kopuła z płytek ceramicznych, wsparta na kamiennych żebrach.

Około 1175 r. rozpoczęto budowę okazałego kościoła pw. Świętej Trójcy. Świątynia, ukończona w 1216 r., ma formę trójnawowej bazyliki z transeptem. Mimo gotyckiej i barokowej przebudowy zachowała romańską bryłę. Podczas prac konserwatorskich w latach 1945-1953 odkryto cztery romańskie kolumny schowane za obmurowaniem filarów nawy. Dwie z nich mają niezwykłą wartość, ponieważ całe pokryte są przedstawieniami figuralnymi. Jest to jedyny tego typu zabytek w Polsce. Na każdej z kolumn przedstawiono po 18 postaci wyobrażających Cnoty i Przywary. Bardzo cenne są również romańskie tympanony, także z przedstawieniami figuralnymi. Podobnych płaskorzeźb zachowało się w Polsce tylko kilkanaście.

Warto obejrzeć ołtarz Świętego Krzyża w północnym ramieniu transeptu, w którym znajduje się gotycki krucyfiks, srebrny relief z widokiem Jerozolimy zasłaniany obrazem Chrystusa Ukrzyżowanego oraz relikwiarze z fragmentami Drzewa Krzyża Świętego i kilkuset relikwiami świętych Kościoła.

W pomieszczeniu przylegającym do północnej ściany nawy otwarto muzeum, w którym można zobaczyć romańskie płaskorzeźby, w tym tympanony. Jeden z nich, z przedstawieniem Chrystusa na Majestacie, wieńczy portal zamurowanego obecnie wejścia do świątyni. Wystawiono też naczynia i szaty liturgiczne. Odtworzona jest również cela norbertanki, siostry ze zgromadzenia władającego tutejszym kościołem i klasztorem od schyłku XII w. aż do lat 30. XIX w.

Muzeum w sezonie turystycznym jest otwarte codziennie w godz. 9.00-17.00 (w niedziele 13.30-17.00). Zimą należy umówić termin zwiedzania z przewodnikiem Damianem Rybakiem, z którym najlepiej poznaje się historię i odkrywa skarby obydwu świątyń Strzelna (tel. 0 602 878 005).