Pierwsza wzmianka o świątyni prawosławnej w Zabłociu pochodzi z ok. 1580 roku, zaś pierwsze ikony datuje się na pierwszą połowę XVII wieku. Historycznie udokumentowane istnienie cerkwi św. Mikołaja w Zabłociu możemy odnaleźć pod rokiem 1668. Prawdopodobnie powstała wówczas drewniana świątynia z odrębną (słupową) dzwonnicą. Pierwszą murowaną cerkiew, wybudowaną wg projektu architektonicznego W. Pokrowskiego, która została wzniesiona dzięki staraniom ks. K. Kucharenki oraz kupców – darczyńców rosyjskich i miejscowej społeczności, poświęcił bp Eulogiusz Gieorgijewski 16 sierpnia 1907 roku. Cerkiew wyposażono w ikony zakupione w pracowni ikonograficznej Ławry Troicko-Siergijewskiej pod Moskwą. Dzwonnica umieszczona została na wieży nad narteksem, jednokopułową świątynię pokryto dachówką.
Do 31.12.1791 r. parafią administrował ks. Aleksy Skalski, a następnie ks. Stefan Skalski. W latach 1816-1817, gdy proboszczem był ks. Jan Bojarski (starszy), parafia liczyła ok. 2000 wiernych.
W przywróceniu Prawosławia w Zabłociu spore zasługi mieli ks. Mikołaj Szymański (do 1897) i ks. Iwan Rudkow (przybył z Drohiczyna 30.08.1897). Do 1915 r. parafia w Zabłociu stała się najliczniejszą (ponad 7 tys. domów), po Chełmie i Lublinie, spośród placówek prawosławnych. Bieżeństwo dotknęło parafię częściową atrofią, pomimo opieki ze strony mnichów jabłeczyńskich nad pozostającymi tutejszymi rodzinami.
Po wojnach i bieżeństwie zabłocka placówka była jedną z trzech pierwszych parafii, które odrodziły się w 1921 r. na Podlasiu. W pełnym wyzwań okresie sanacyjnym Prawosławie w Zabłociu umacniała posługa ks. Piotra Struka-Strukowa. Parafia liczyła wówczas ok. 2800 wiernych. Wspomagał ich metropolita Dionizy, posyłając misjonarza w osobie ks. Józefa Pietruchina – Pieretruchina oraz mnichów z Jabłecznej.
Cerkiew zamknięto podczas akcji „Wisła” w 1947 r., a uruchomiono w 1954 roku.
Od 1972 r., dzięki staraniom ks. Piotra Martyniuka, wykonano następujące inwestycje: remont plebanii, zakup trzech dzwonów (1974), remont i pokrycie blachą dzwonnicy (1977), nowe rozpisanie cerkwi (1979). Poświęcenia po remoncie dokonał metropolita warszawski i całej Polski Bazyli w dniu 3.05.1980 roku. Staraniem ks. Jana Kulika w 1989 r. odrestaurowane zostało pokrycie dachowe, a w 1993 r. malarze Andrzej i Michał z Łucka wykonali prace malarsko-konserwatorskie. Nowocześnie wyposażona świątynia przypomina nieco rówieśnicze kościoły obrządku łacińskiego z eklektycznymi dodatkami rosyjskiego oraz podlaskiego stylu budowlanego.
Autor: Grzegorz Jacek Pelica
________________
Skrócona wersja artykułu opublikowanego w „Wiadomościach Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 2011, nr 6.