W 1 połowie XIII wieku w widłach Szprotawy i Bobru powstał gród obronny oraz towarzysząca mu osada, która otrzymała taką samą nazwę jak pierwsza z wymienionych rzek. Przed 1260 r. nadano jej przywileje miejskie. Z tego okresu pochodzi pierwotny układ przestrzenny z placem handlowym stanowiącym centrum oraz przylegającymi ulicami. W XIV wieku założenie miejskie otoczyły kamienne mury obronne z bramami Żagańską i Głogowską.

Najstarszą zachowaną budowlą poza fragmentami wspomnianych obwarowań jest gotycki kościół p.w. Wniebowzięcia NMP. Na bazie dawnego zamku książęcego powstał w XVIII wieku ewangelicki zbór pozostający dziś w ruinie. W czasie walk o miasto w 1945 r. zniszczeniu uległa znaczna część zabudowy rynku i okolicznych ulic.

8 lipca 1958 r. decyzją nr 103 konserwator zabytków objął ochroną układ urbanistyczny Szprotawy. Ochronę uzupełniła decyzja nr 2180 z 31.01.1975 r. Założenie miejskie jest zabytkiem nr 595532 w ewidencji NID.