Niezbyt długa (ok. 13 km) rzeczka przepływająca przez Witnicę sprawia dziś wrażenie spokojnego, nawet leniwego cieku. Z przekonaniem tym trochę kłócić się może dość wartki nurt a to właśnie z jego powodu Witnę nazywać możemy potokiem. Nurtowi temu sporo zawdzięcza i sama Witnica, bo to dzięki niemu z ubogiej rybackiej wsi rozwinęło się dobrze prosperujące miasteczko przemysłowe.
Wody potoku zaprzęgnięto do pracy w czterech witnickich młynach. Były to trzy młyny (papierniczy i zbożowe) oraz „górny” młyn zbożowo-tartaczny, który z czasem stał się tartakiem po czym awansował do roli odlewni żelaza by w końcu przekształcić się w fabrykę maszyn Hoffmanna. O „istniejących i mających być wybudowanymi” młynach na Vietzer Fließ wspomina już dokument z 1298 r.
Historyczną rolę potoku pięknie przedstawiono w Parku Drogowskazów . Można tam obejrzeć mapę XIX-wiecznego wykorzystania Witny namalowaną przez Lucynę Królicką. Sam Park powstał na terenie dawnego gospodarstwa otaczającego jeden z młynów. Mlyn ten jeszcze w XIX w. – wyposażony w maszynę parową – ogrzewał wodę w wybudowanej obok łaźni. Ostatni przedwojenny właściciel wydzierżawił staw młyński na kąpielisko. Popadające w ruinę budynki zostały ostatecznie rozebrane w latach 60. XX wieku. Staw długo jeszcze pełnił rolę miejskiego kąpieliska, a w 1995 r. powstał w tym miejscu nieprzerwanie rozrastający się o nowe „eksponaty” Park Drogowskazów i Słupów Milowych Cywilizacji.
W połowie 2014 r. staraniem Zbigniewa Czarnucha zamontowano na Witnie w pobliżu „Panoramy Dobrego Potoku” replikę koła młyńskiego. Kręci się ono niemal dokładnie w miejscu stojącego tutaj od średniowiecza młyna.
Witna jest ostatnim prawobrzeżnym dopływem Warty. Kiedyś wpadała bezpośrednio do tej rzeki, ale podczas wielkich melioracji fryderycjańskich wody jej skierowano do Kanału Maszówek. Jej źródła znajdują się w okolicach jeziora Wielkiego ale – podobnie jak ujście potoku – zostały kiedyś nieco przesunięte. Bieg rzeczki, dla spotęgowania siły nurtu specjalnie przedłużono w czasie budowy huty żelaza. Wybudowano wtedy niewielki kanał łączący obszar źródliskowy z dawnym jeziorem Poritz see (dziś są to dwa akweny – jez. Dzikie i jez. Gęsi). Różnica poziomów między źródłami Witny a jej ujściem – 19,3 m.
Potok nie posiada żadnych dopływów, przepływa za to przez cały szereg kotlinek i kilka niewielkich jezior. Trzykrotnie spiętrzony tworzy także sztuczne zbiorniki (m.in. Ustronie Leśne i Jezioro Wielkie). Jest niezwykle malowniczy. Najlepiej podziwiać jego uroki podczas spaceru jednym z pięciu szlaków nordic walking tzw. Witnickiego Anioła (7,5 km - trasa „O”, tworząca anielską „koszulkę”)
Ciekawostka:
12 czerwca 2011 z okazji 750-lecia Witnicy zorganizowano pierwsze (i jak na razie jedyne) polsko-niemieckie zawody surwiwalowe „O Puchar Witny”. 10 zespołów zmierzyło się w siedmiu konkurencjach – kajaki, bieg, rowery, quiz, nordic-walking, maesz wodą w OP1 i łodzie.
Warto wiedzieć: jak podają wszystkie podręczniki: „w Polsce przyjmuje się, że rzekę stanowi ciek o powierzchni dorzecza powyżej 100 km²”