Krzyż Wielkopolski jest miastem położonym na skrzyżowaniu dwóch szlaków kolejowych łączących Szczecin z Poznaniem i Kostrzyn nad Odrą z Bydgoszczą. Dawny niemiecki Kreuz jest dziś siedzibą miejsko-wiejskiej gminy wchodzącej w skład powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego.

Miasto liczące obecnie około dziewięciu tysięcy mieszkańców rozwinęło się z osady pracowniczej zlokalizowanej wokół węzła kolejowego. Najszybszy rozwój miejscowości miał miejsce na przełomie XIX i XX w. Wówczas to powstały najważniejsze jej obiekty. W czasie walk o miasto w styczniu 1945 r. około 50% jego zabudowy uległo zniszczeniu. W miejscu zburzonych i poważnie uszkodzonych budynków wzniesiono po wojnie nowe obiekty, głównie wielorodzinne bloki mieszkalne.

Z dawnej zabudowy Krzyża Wielkopolskiego wyróżniają się wzniesione z czerwonej, nietynkowanej cegły, częściowo szachulcowe budynki mieszkalne pierwszych pracowników kolejowych. Znajdują się one w bezpośrednim sąsiedztwie stacji kolejowej. Zobaczyć je można przy ulicy Krótkiej i Rejtana. Na szczególną uwagę zasługują budynki przy tej drugiej arterii.

Piętrowe, szachulcowe domy z mieszkalnymi poddaszami reprezentują doskonały przykład tej niepowtarzalnej techniki budowlanej. Ich drewnianą konstrukcję wypełniono ceramiczną cegłą, pozostawiając elewacje nieotynkowane. Ocalałe z walk o miasto w 1945 r. pokazują klimat osady kolejowej z początków XX w.