Nizina Sartowicko-Nowska kolonizowana była przez osadników holenderskich wyznania menonickiego od końca XVI w. Dziś jadąc wzdłuż wału powodziowego przez Stwolno, Bratwin, Michale, Wlk. Lubień, Mątawy i Tryl zobaczyć można wiele pozostałości po „Olędrach”: sam układ wsi, ponadstuletnie domy podcieniowe i budynki mieszczące pod jednym dachem część mieszkalną i gospodarczą, ale i nowe domy postawione na terpach – w miejscu starych.

W Mątawach wystarczy obrócić się wokół własnej osi aby zobaczyć dawny zbór luterański (1898 r.) w stylu neoromańskim, dom podcieniowy z 1837 r., inny zabytkowy budynek mieszkalny i stelę nagrobną Isaacha Koppera (zmarł w 1809 r.) wmurowaną w ścianę współczesnej kaplicy cmentarnej.