W okresie od 22 lipca do 8 sierpnia 1944 roku podczas okupacji hitlerowskiej na Ponidziu powstał niewielki obszar wolnej Polski, tzw. Rzeczpospolita Partyzancka. Nazywana również Republiką Pińczowską, Kazimiersko-Proszowicką Republiką Partyzancką czy Niepodległością Skalbmierską obejmowała tereny od Pińczowa, Działoszyc, Proszowic, Skalbmierza, Kazimierzy Wielkiej po Koszyce, Opatowiec, Nowy Korczyn i Wiślicę.

Nie akceptując tego stanu, 5 sierpnia o świcie 900-osobowe oddziały niemieckie i ukraińskie napadły na Skalbmierz broniony przez żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W wyniku tych działań miasto zostało zniszczone, zginęło 79 mieszkańców oraz ponad 20 partyzantów, w tym dowódcy podporucznik "Sokół” - Franciszek Pudo i podporucznik "Burza II” Franciszek Kozłowski.

Dla upamiętnienia tego wydarzenia w 1946 roku wzniesiony został „Pomnik tragedii skalbmierskiej”. Postument pomnika zawiera sceny, jakie rozgrywały się podczas pacyfikacji, oraz nazwiska poległych i zamordowanych. Na postumencie stoi rzeźba kobiety z orłem u jej stóp. Autorem pomnika jest rzeźbiarz i grafik Jerzy Bandura.