1 września 1939 r. ruszyła niemiecka ofensywa w kierunku Częstochowy. Niemcy wyprowadzili atak z Opolszczyzny w kierunku Warszawy. Na tym odcinku wojny zaangażowali około 100 tys. żołnierzy dysponujących 284 działami, 820 czołgami i 470 wozami pancernymi oraz wspomaganymi przez około 500 samolotów. Naprzeciwko tej sile Wojsko Polskie mogło przeciwstawić liczące 30 tysięcy żołnierzy oddziały 7 Dywizji Piechoty gen. bryg. Janusza Gąsiorowskiego z Armii "Kraków" i dwóch brygad kawalerii: Wołyńskiej – płk. Juliana Filipowicza z Armii „Łódź” oraz Krakowskiej – gen. Zygmunta Piaseckiego z Armii „Kraków”. Zacięte walki toczyły się zarówno w samej Częstochowie, jak i w jej okolicach. Najkrwawsze starcia miały miejsce pod Mokrą i Lublińcem. 2 września niemieckie dywizje pancerne przerwały polską obronę. Jednostki broniące Ziemi Częstochowskiej zmuszone zostały do wycofania się i zajęcia nowych pozycji. Częstochowa została zajęta przez Niemców 3 września.

Bezpośrednich obrońców miasta, żołnierzy garnizonu częstochowskiego, upamiętnia pamiątkowa tablica na ścianie dawnej cerkwi, a obecnie kościoła św. Jakuba. Jej fundatorami w 1983 r. byli współtowarzysze walki.