Wawel to wzgórze zbudowane ze skał wapiennych - jedna z ostatnich skał wysunięta na południe Jury Krakowsko-Częstochowskiej. To tu przed wiekami król, a może książę Krak, zdecydował się zbudować osadę lub gród ze swoją siedzibą.

Pierwsza wzmianka o Krakowie pochodzi z 965 r., ale wtedy był już dużym miastem i mieścił się na wzgórzu wawelskim. Mniej więcej w tym czasie powstała tu pierwsza drewniana katedra - przebudowana na murowaną przez Bolesława Chrobrego ok. 1000 r. Potem ta katedra spłonęła kilkakrotnie, dzisiejsza zaś pochodzi z XIV w., a zbudowana została przez Łokietka i Kazimierza Wielkiego.

Obok katedry istniały tu liczne kościoły - był kościół Michała Archanioła, św. Jerzego, a wcześniej rotundy - Feliksa i Adaukta, Rotunda B, rotunda przy dzisiejszej Baszcie Sandomierskiej, przy Smoczej Jamie czy tam, gdzie dziś stoi pomnik Kościuszki (było to prawdopodobnie baptysterium).

Pomiędzy tymi kościołami powstały liczne domy drewniane, a póżniej także murowane, m.in. Borka, Wikarówka (zachowana do dzisiaj), Dom Rorantystów i Misjonarzy (dziś Muzeum Katedralne), następnie domy prebendarzy, Hińczy z Rogowa, Pińczów - Jana z Oleśnicy - przebudowane w XVIII w. na Seminarium Duchowne, potem przez Austriaków zamienione na magazyny wojskowe, a w 1913 r. na Muzeum Etnograficzne. Obecnie mieszczą się tu mieszkania pracowników Wawelu.  Wszystkie budynki mieszkalne i kościoły zostały wyburzone przez Austriaków, ponieważ potrzebowali placu do ćwiczenia musztry - dziś miejsce to stanowi dziedziniec zewnętrzny. Pozostały tylko te, które otaczały dziedziniec.

W zachodniej części wzgórza mamy gmach dawnego szpitala austriackiego, później mieściły się tu apartamenty Urzędu Rady Ministrów, aktualnie zaś pracownie konserwatorskie i pomieszczenia wystawowe. Wschodnia część wzgórza to zamek, obecnie renesansowy, zbudowany wokół dziedzińca wewnętrznego, a zamknięty od strony katedry budynkiem kuchni królewskich. Niegdyś znajdowały się tam stajnie królewskie i Dom Starosty.