Osadnictwo szkatułowe – rodzaj osadnictwa w Prusach Książęcych, zapoczątkowany przez Fryderyka Wilhelma (1640-1688), powstały po załamaniu akcji kolonizacyjnej, realizowanej przez księcia Albrechta na początku XVII wieku. Nazwa „osadnictwo szkatułowe” wywodzi się stąd, iż fundusze na ich założenie jak i uzyskiwane dochody z tych kolonizacji wpływały wprost do szkatuły książęcej (pozostają poza kontrola stanów). Umożliwiało to władcy pruskiemu uniezależnienie się finansowe od stanów pruskich, a w konsekwencji m.in. wystawienie silnej armii. Po pozbawieniu stanów decyzji w sprawach podatkowych, dalsze utrzymywanie osobnej kategorii wsi (wsie szkatułowe) straciło uzasadnienie, dlatego włączono je do domen książęcych (później królewskich – wsie królewskie).