Układ urbanistyczny Krakowa jest zabytkiem. Został utworzony na mocy aktu lokacyjnego, nadanego przez Bolesława Wstydliwego, jego matkę Grzymisławę oraz żonę Kunegundę w 1257 r.; wtedy to na mocy rozporządzenia księcia nadano miastu lokację wg prawa magdeburskiego.

Powstał rynek o wymiarach 200 m na 200 m - z każdego boku pod kątem prostym wychodziły po trzy ulice, które znów przecinały się pod kątem prostym z następnymi. W ten sposób uformował się układ szachownicowy. Ponieważ wcześniej w tym miejscu istniały już osady, poprzednia zabudowa zaburzyła nieco ten układ. Przykładem jest (choć nie jedynym) ulica Grodzka. Na środku rynku stoi kościół św. Wojciecha, który wzniesiono w punkcie przecięcia ważnych szlaków handlowych ok. 250 lat przed lokacją Krakowa. Pomiędzy Wawelem (siedzibą króla) a miastem znajdowała się osada Okół, która włączona została do układu urbanistycznego w XV w. Tenże układ zachował się do dzisiaj.