Żagań

Sławni Europejczycy w pałacu nad Bobrem

Na południe od starego Żagania już w XIII w. stanął zamek książąt piastowskich. W XVI w. został przekształcony w duchu renesansu przez panów saskich, nadal zachowując cechy budowli obronnej. Po 1628 r. właścicielem Żagania został najsłynniejszy wódz doby wojny trzydziestoletniej Albrecht z Valdštejna (z niemiecka von Waldstein), zwany także Wallensteinem. Generał wojsk cesarza austriackiego zaprowadzał wówczas na Śląsku katolickie porządki. Czynił to zazwyczaj z żelazną konsekwencją, acz dla jednej osoby uczynił wyjątek. Zaprosił do Żagania i otoczył opieką ewangelika, Johannesa Keplera (1571-1630), genialnego astronoma i matematyka, który ostatnie dwa lata swego pracowitego życia spędził w mieście nad Bobrem. To tu po śmierci uczonego ukazało się drukiem jego dzieło Sen, czyli dzieło pośmiertne o astronomii księżycowej, uznawane przez wielu za pierwszą na świecie książkę z rodzaju science fiction. Kepler ma dziś w centrum Żagania ulicę nazwaną jego imieniem.

Prace przy przebudowie zamku, nieukończone z powodu tragicznej śmierci Waldsteina, kontynuowali kolejni właściciele Żagania, von Lobkovicowie i Bironowie. Obiekt uzyskał kształt niezwykle okazałej barokowej rezydencji.

Latem 1813 r. w mieście przebywał oficer armii Napoleona, intendent Henri Beyle. Kwaterował w budynku książęcej administracji, stojącym naprzeciwko pałacu (dziś mieści się w nim Sąd Rejonowy). Kilkanaście lat później świat poznał jego słynne powieści Czerwone i czarne oraz Pustelnię parmeńską, które opublikował pod pseudonimem Stendhal.

Młodsza córka kurlandzkiego księcia Birona, urodziwa Dorota zwana księżną Dino (1793-1862) była mocno związana z rodem Talleyrandów. Nazwisko Talleyrand-Perigord nosiła po pierwszym mężu - bratanku słynnego napoleońskiego ministra spraw zagranicznych, Charles’a Maurice’a de Talleyranda. Ich małżeństwo rozpadło się po kilku latach. W życiu księżnej miejsce bratanka rychło zajął stryj. Piękna Dino została kochanką mężczyzny starszego od niej o niemal 40 lat. Po śmierci słynnego dyplomaty odziedziczyła fortunę. Porzuciła Paryż i przeniosła się do Żagania. Pałac nad Bobrem stał się wtedy jedną z kulturalnych stolic środkowej Europy. Gościli tu cesarze, królowie, arystokraci i największe sławy ówczesnego świata kultury - Balzac, Dumas, Verdi oraz Liszt. Księżna Dorota de Talleyrand-Perigord zmarła w Żaganiu. Pochowano ją w kościele Świętego Krzyża. Jej serce złożone w srebrnym pucharze zaginęło bez wieści w latach 70. ubiegłego wieku.

Bogate wyposażenie pałacu, w tym niezwykła kolekcja malarstwa najwybitniejszych mistrzów europejskich, jeszcze w latach 20. XX w. zostało częściowo przewiezione do Francji. Ostatni Talleyrand opuścił Żagań w 1935 r., zmuszony do tego przez nazistowskie władze. Chociaż w roku 1945 mury rezydencji nie ucierpiały, jej wnętrza zdążyli ogołocić Niemcy, Rosjanie, a podobno nawet członkowie tajemniczej misji francusko-amerykańskiej działający w porozumieniu z Sowietami.

Dziś w jednym z największych i najlepiej zachowanych barokowych pałaców Polski, stanowiącym niebywałą atrakcję turystyczną regionu znajdują lokum placówki władz samorządowych, m.in. Żagański Pałac Kultury.